Europejskie ssaki drapieżne muszą stawić czoła dwóm różnym grupom problemów. Jedna z nich jest związana ze wzrostem liczebności populacji niektórych gatunków oraz ich powrotem do środowisk, w których kiedyś występowały, a które później z różnych powodów opuściły. Wiąże się to przede wszystkim ze wzrostem powierzchni zalesionych na naszym kontynencie. Mające dogodne warunki do życia zwierzęta zaczęły się mnożyć oraz rozprzestrzeniać na nowe obszary. Byłby to wielki sukces, gdyby nie fakt, że pojawiające się coraz bliżej ludzkich osiedli duże ssaki drapieżne zaczęły polować na drób, owce i inne zwierzęta gospodarcze, a także powodować różnego rodzaju szkody. To w naturalny sposób postawiło je w pozycji wroga człowieka, w skrajnych przypadkach prowadząc do prześladowań i kłusownictwa.
Z drugiej strony, populacje wielu innych, mniejszych gatunków należących do rzędu Carnivora, kurczą się stale na skutek aktywności człowieka. Utrata siedlisk naturalnych, zanieczyszczenie środowiska, zmiany klimatyczne, polowania, prześladowania, wreszcie rywalizacja z introdukowanymi gatunkami obcymi lub ich krzyżówkami są głównymi przyczynami zmniejszania się liczebności populacji tych ssaków. Wiele z nich potrzebuje natychmiastowej pomocy. W przeciwnym razie za kilka lat obecne będą jedynie na kartach książek…
Tegoroczna kampania promuje ideę wspólnego życia, koegzystencji człowieka i dzikich ssaków drapieżnych. Wierzymy, że w XXI wieku wciąż jest to jeszcze możliwe. Należy jednakże inaczej spojrzeć na problem ochrony tych zwierząt i skupić się na zapobieganiu potencjalnym konfliktom między człowiekiem a otaczającą go przyrodą. Po co bowiem wypłacać liczne odszkodowania za szkody wyrządzone przez zwierzęta, skoro można ograniczyć tego rodzaju sytuacje poprzez rozsądne stosowanie odpowiednich środków prewencyjnych, jak np. kontenerów na śmieci niedostępnych dla zwierząt, psów pasterskich chroniących owce etc.? Ssaki drapieżne nie muszą być postrzegane jako potencjalni rywale łowieccy, uciążliwi dla gospodarki człowieka. Wystarczy stworzyć dobre przepisy prawa łowieckiwgo. W równym stopniu ważne jest także dobre zarządzanie gruntami uwzględniające rekonstrukcję i defragmentację siedlisk, tworzenie korytarzy ekologicznych, co ma ogromne znaczenie dla zapewnienia drapieżnikom niezbędnej przestrzeni do życia i dyspersji. Kluczowe znaczenie mają także odpowiednia ochrona gatunkowa oraz kontrola stanu populacji. Niektóre gatunki wymagają reintrodukcji lub przesiedlenia na inne obszary. Dla przeżycia innych, niezbędna okazuje się kontrola populacji sztucznie wprowadzonych do środowiska gatunków inwazyjnych. Ponadto, bardzo istotnym elementem samej kampanii jest także wspomniana wcześniej edukacja społeczeństwa mająca na celu przełamanie krzywdzących i niesprawiedliwych opinii oraz przesądów dotyczących tych pięknych i cennych zwierząt. Miejmy nadzieję, że wszystkie podjęte teraz przez nas wysiłki przyniosą w przyszłości wymierne korzyści, zarówno nam samym, jak również europejskim ssakom drapieżnym, dla których oznaczać one będą nadzieję na przetrwanie w tym zdominowanym przez człowieka świecie.
Pora już chyba przedstawić głównych bohaterów tegorocznej kampanii:
|
Gatunek |
Występowanie w Europie |
Liczebność na wolności |
Zagrożenia |
|
Norka europejska Mustela lutreola
|
nieliczne grupy spotykane w niektórych rejonach Hiszpanii, Francji, Rumunii, Skandynawii, Polski, Białorusi i Rosji |
30 000 osobników (tendencja spadkowa) |
zanieczyszczenie środowiska, zmiany klimatu, drastyczny spadek liczebności raków, a ponadto rywalizacja z norką amerykańską, liczne choroby zawleczone do Europy z tą ostatnią, polowania, wypadki drogowe, krzyżowanie z tchórzem |
|
Perewizka (tchórz marmurkowy) Vormela peregusna
|
południowo-wschodnia część kontynentu: północna Grecja, Bułgaria, Macedonia itp. |
brak danych |
stosowanie środków gryzoniobójczych, co przekłada się na spadek liczebności gryzoni, które są głównym źródłem jej pokarmu; prześladowania w związku z polowaniem na drób, potencjalna rywalizacja z tchórzem stepowym |
|
Wydra Lutra lutra
|
brzegi rzek, jezior i innych zbiorników wodnych niemal całej Europy |
brak dokładnych danych |
zanieczyszczenia wód (głównie związkami organicznymi chloru, związkami fenylowymi i metalami ciężkimi), utrata siedlisk naturalnych, azotowe nawozy sztuczne, plamy oleju wzdłuż wielu wybrzeży, zakwaszenie wód, nadmierna rekreacja, nielegalne polowania, przypadkowe chwytanie zwierząt w sidła i pułapki, wypadki drogowe, w wielu rejonach także zaostrzony konflikt z właścicielami stawów rybnych, itp. |
|
Rosomak Gulo gulo
|
tajga i tundra północnej części Europy (Rosja, Finlandia, Szwecja i Norwegia) |
mniej niż 2000 osobników |
nielegalne polowania (kłusownictwo jest przyczyną ok. 20% przypadków śmiertelnych), brak ciągłości zasięgu występowania, niska rozrodczość i wysoka śmiertelność wśród młodych osobników, trujące przynęty |
|
Żbik Felis silvestris
|
populacje rozrzucone po całej niemal Europie, m.in. na Półwyspie Iberyjskim, na Bałkanach, we Włoszech, w rejonie Alp, na Wyspach Brytyjskich i w Europie Środkowej, także w Polsce |
brak dokładnych danych |
przede wszystkim krzyżowanie się z kotami domowymi, przekazywanie licznych chorób, rywalizacja ze zdziczałymi kotami domowymi oraz krzyżówkami międzygatunkowymi, a także utrata siedlisk, fragmentacja i degradacja środowiska naturalnego, wypadki na drogach oraz ludzkie prześladowania |
|
Ryś euroazjatycki Lynx lynx
|
Północna część Europy – Rosja i Skandynawia, poza tym znacznie mniejsze populacje w Karpatach, Alpach i innych rejonach Europy środkowo-wschodniej |
około 8 500 osobników |
głównym problemem jest kłusownictwo i zabijanie rysi za szkody, jakie czynią w gospodarstwach ludzkich |
|
Ryś iberyjski Lynx pardinus
|
Półwysep Iberyjski, głównie Hiszpania, w Portugalii prawdopodobnie już gatunek wymarły |
mniej niż 200 osobników żyjących w zaledwie kilku izolowanych populacjach; ok. 80%-owy spadek liczebności populacji w ostatnich 20 latach |
w przeszłości masowo i nielegalnie zabijany przez ludzi; obecnie rzadkie są przypadki chwytania się rysi iberyjskich w pułapki zastawione na inne mniejsze zwierzęta, dramatyczny spadek liczebności populacji królików, zmiany środowiska naturalnego: rozwój infrastruktury (wypadki drogowe z udziałem rysi), mała zmienność genetyczna wewnątrz populacji |
|
Lis polarny (piesiec) Alopex lagopus
|
Arktyka, częściowo Skandynawia |
na świecie kilkaset tysięcy osobników; w Europie 4 populacje – krytycznie zagrożony na Fennoskandii, lecz dość liczny na Islandii i Svalbardzie |
polowania, zmiany klimatyczne, zanieczyszczenie organiczne, rywalizacja z lisem rudym; na Półwyspie Fennoskandzkim problemem jest także duży stopień fragmentacji populacji pieśca |
|
Wilk Canis lupus
|
Północne tereny kontynentu, głównie Rosja, Skandynawia, ale także Rumunia, Polska, Ukraina, Słowacja, Włochy, Bałkany i Półwysep Iberyjski |
15 500 – 18 000; niektóre populacje stopniowo zaczynają się odtwarzać, inne nadal są małe i izolowane |
ludzkie uprzedzenia powodowane strachem oraz dość częstymi przypadkami zabijania przez wilki żywego inwentarza; rozmnażanie wsobne i krzyżowanie się z psami domowymi |
|
Szakal złocisty Canis aureus
|
Europa Południowo-Wschodnia – Półwysep Bałkański |
brak danych; rozmieszczony nierównomiernie, populacja względnie stała |
polowania, kłusownictwo, porozkładane trucizny, częste przypadki śmierci na drogach, choroba - nosówka |
|
Niedźwiedź brunatny Ursus arctos
|
zamieszkuje tundrę i górskie lasy, dość liczny na północy kontynentu, w Rosji i Skandynawii, ponadto spotykany w Karpatach i na Bałkanach; reintrodukowany w Pirenejach |
w Europie około 50 000 osobników |
Konflikt z człowiekiem związany z podkradaniem żywych zwierząt gospodarskich i niszczeniem uli; problemem mogą być także nielegalne polowania |
|
Niedźwiedź polarny Ursus maritimus
|
spotykany wokół bieguna północnego, w Arktyce, Rosji i na Grenlandii |
20 000 – 25 000 osobników (wg niektórych szacunków do 40 000) |
ocieplanie klimatu i topnienie lądolodu; ponadto zanieczyszczenie środowiska (głównie polichlorowane bifenyle i organiczne związki chloru zwiększające śmiertelność młodych, uszkadzające wątrobę, układ hormonalny, i immunologiczny oraz mające duży wpływ na kancerogenezę), kłusownictwo, kolizje ze statkami i łodziami |
Cele kampanii EAZA 2008/09:
1. uświadomienie ludziom, że zarówno w ich własnym kraju, jak również na całym kontynencie wciąż jeszcze jest duże bogactwo przyrodnicze, tak aby mogli je w porę docenić, być z niego dumni i chcieć je chronić;
2. odpowiednia edukacja ludzi mieszkających w granicach zasięgu występowania dużych drapieżników oraz podjęcie odpowiednich środków zaradczych w celu uniknięcia ewentualnych konfliktów na linii człowiek — drapieżnik;
3. ukazanie bardziej przyjaznego oblicza ssaków drapieżnych, a także wyjaśnienie sekretów ich biologii oraz ogromnej roli, jaką spełniają w naturze;
4. zwrócenie uwagi społeczeństwa na fakt, że styl naszego życia może prowadzić do utraty siedlisk, ich fragmentacji i zanieczyszczenia, co z pewnością nie pozostanie bez wpływu na populacje wielu rzadkich, zagrożonych gatunków ssaków drapieżnych;
5. przekonanie społeczeństwa, że ochrona przyrody jest absolutnie konieczna, także u nas, w naszych domach, w naszych lasach, a nie tylko w odległych rejonach świata;
6. zebranie funduszy, które zasilą liczne programy ochrony europejskich ssaków drapieżnych.
